De eekhoorn at ze direct op of sloeg ze tijdelijk op in de wangzakken om ze later als wintervoorraad te begraven. De mijne gingen mee naar huis voor in een vegetarische zwarte bonenburger.

Er waren namelijk genoeg beukennoten: 2022 lijkt weer een mastjaar te worden. Dit in tegenstelling tot een op dat gebied teleurstellend 2021. Nu wel veel eikels en beukennoten. Dat zag er deze zomer niet naar uit, met die ruim boven de 30°C temperaturen. Toen vonden we al veel lege hulsjes onder de beukenbomen. Maar in de herfst is gelukkig alles anders gebleken; in de zomer zijn veel hulsjes toch gewoon aan de bomen blijven hangen om nu vol met nootjes naar beneden te vallen.

Gaan zoeken net na een nachtelijk windje. En in 5 minuten (!) al 4 handen vol. Zo veel, zo snel, dat betekent dat er genoeg voor de eekhoorns overblijft. Zonder schuldgevoel zelf geraapt voor een speciale burger.

Het was een Siberische grondeekhoorn waar de nootjes mee werden gedeeld. Een zogeheten invasieve uitheemse grondeekhoorn, want voornamelijk levend op de grond, wonend op een paar plekken in Nederland.

Dat wonen in Nederland mag eigenlijk niet volgens de Europese wet [1]. Want die Siberische grondeekhoorn is niet inheems, zoals ook uit de officiële naam blijkt: Tamias sibiricus. Ze komen van nature voor in Siberië en Oost-Azië. De soort heeft meerdere namen, afhankelijk waar je bent in dat grote gebied. Ze verspreiden zich heel langzaam [2], waardoor ze in Nederland gedoogd worden. Ook al omdat de rode (gewone) eekhoorn voornamelijk in de bomen leeft.

Voor wat er kan gebeuren als je uitheemse dieren inheems laat worden, hoeven we voor wat betreft eekhoorns niet verder te kijken dan naar de Britse eilanden. Daar werd de Noord-Amerikaanse grijze eekhoorn tussen 1876 en 1921 geïntroduceerd, wat duidelijk ten koste is gegaan van de inheemse rode eekhoorn. Waar wij woonden was de rode eekhoorn al helemaal verdwenen uit het toch bosrijke gebied. Grijze eekhoorns, die zagen we wel, veel ook.

In het Tilburgse schrijven ze vooral dat ze alleen in het Tilburgse Stadsbos voorkomen. Maar dat is niet correct. Er blijken 2 populaties te zijn in Nederland [3]. Ten zuidoosten van Weert is de Siberische eekhoorn ook te vinden. Het is wel onduidelijk of die laatste populatie blijvend is. Verder zijn er af en toe individuele meldingen uit andere delen van Nederland.

Hoe komt die kleine bruin-grijs gestreepte Siberische eekhoorn nu in Nederland? Dat is in de basis heel simpel. Ze werden vroeger verhandeld en als (huis)dier gehouden. Voor Tilburg is er een andere verklaring.

Ze woonden namelijk in het Tilburgs Natuur Dierenpark aan de Bredaseweg. Opgericht in 1932 onder de naam Burgers Dierenpark, als huwelijkscadeau. In 1946 kwam het beheer in handen van een dierenhandelaar. In 1973 viel het doek; het was niet rendabel meer.

Volgens een anekdote viel net voor de sluiting van dat dierenpark een kist van een vrachtwagen, waarna de eekhoorntjes zouden zijn ontsnapt. Maar misschien waren ze gewoon vergeten en achtergebleven; ze maken holen in de grond.

In ieder geval verhuisden ze naar het naastgelegen Bosgebied De Oude Warande, of korter, het Warande bos, oorspronkelijk een besloten jachtterrein uit het begin van de 18e eeuw. Naar verluidt leven daar nu een paar honderd Siberische eekhoorns. Loop je door de Warande, dan zie je er altijd wel een paar. Zelfs al in de zuidoostelijke punt van dat bos, meteen naast de parkeerplaats voor wandelaars, bij de oorspronkelijke ingang van het dierenpark. Die lijken ook minder schuw dan eekhoorns in andere delen van het bos. Ondanks de langzame verspreiding zijn ze nu ook buiten de Warande te vinden in aanpalende delen van, naar verluidt, het grootste stadsbos van Nederland.

Die Siberische eekhoorns weten het niet, maar diegenen die in de Tilburgse Warande leven wonen in een speciaal soort bos: de Warande is aangelegd als een sterrenbos. De naam komt mogelijk van starre bosch, een bos met rechte bomen. Een sterrenbos heeft vanuit een centraal punt een aantal lanen naar de hoeken en de buitenranden lopen, als stralen van een ster, wat ook als oorsprong van de naam wordt genoemd.

In Tilburg zijn er 8 rechte lanen. Die lanen worden ook weer doorsneden met rechte en soms kromme (bos)paden. In Tilburg oorspronkelijk 2 vierkanten en 2 cirkels in de 4 kwadranten, later een vierkant, een ruit, een cirkel en een vierkant met afgeknotte hoeken [4]. Wiskundig gezien is het een deels symmetrische vlakverdeling met vooral vierkanten, driehoeken en bogen.

Het Tilburgse Sterrenbos is waarschijnlijk het enige sterrenbos in Nederland dat nog intact is. Wel zijn er restanten van andere sterre(n)bossen in Nederland. Zo is het Groningse Sterrebos tegenwoordig, door de aanleg van een ringweg, in 2 stukken gespleten en ligt een deel nu onder het asfalt.

Het Tilburgse Sterrenbos is al speciaal. Door de aanwezigheid van de weinig schuwe Siberische grondeekhoorns is het nog meer speciaal. En dat er dit jaar daar weer veel beukennoten zijn, maakt het nog specialer.

Een maaltijd met deels Tilburgse bosvruchten in de vorm van een bonenburger met wat lichte kruiderij. Dat je denkt, ik proef wat lekkers, maar dat de nadruk op de structuur ligt van de beukennoten, en dat de smaak van die noten niet verloren gaat. Een bonenburger met veel meer pit laten we met een gerust hart over aan de medeblogger.

Nog niet opeten (voor 2 burgers)

• 400 gram zwarte bonen in blik (al gegaard)
• 40 gram noten, hier beukennoten, van ongeveer 100 exemplaren nog in de verpakking
• 2 zelf gesneden plakken van een stuk Provolone piccante (iets dikker dus)
• 3 eetlepels bloem
• snufje uienpoeder
• snufje knoflookpoeder
• snufje milde paprikapoeder
• 1 ei
• 2 afgestreken eetlepels ketchup
• 1 theelepel chipotle saus
• 1 volle eetlepel mayonaise
• klontje boter
• 2 zachte broodjes
• rucola

Aan het werk

Was de beukennoten goed schoon met water en dep ze droog. Nootjes met een klein gaatje in de dop weggooien.

Pel de nootjes met behulp van het puntje van een scherp schilmesje. De hoeveelheid op de foto hierboven duurde een half uurtje. Op de bank met favoriete muziek op goed vol te houden. Verwijder zwart of wit uitgeslagen beukennootjes.

Verhit een koekenpan op een heel laag vuur en rooster de gepelde beukennootjes 10 minuten. Tijdens het roosteren knappen de vliesjes in tweeën en, ook belangrijk, door het verhitten verdwijnt de giftige stof fagine.

Als de beukennootjes zijn afgekoeld, kunnen de vliesjes eenvoudig worden verwijderd. Gewoon rullen tussen de handpalmen en/of vingertoppen. Resultaat na al die actie: echte beukennootjes. Beukennoten zijn klein, we laten ze heel in de burger.

De broodjes doormidden snijden en met de snijkant naar beneden in de nog warme koekenpan leggen, van het vuur af.

Laat de bonen uitlekken en prak ze dan met een vork, in een kom. Niet alle bonen hoeven stuk, wel een ruime meerderheid.

Voeg de uienpoeder, knoflookpoeder en milde paprikapoeder toe.

Kluts een ei los en voeg deze ook toe, net als de beukennoten. Verdeel de bloem eroverheen.

Meng alles goed door elkaar en zet de kom dan 5 à 10 minuten in de koelkast om de bloem de tijd te geven het vocht op te nemen.

Maak er vervolgens 2 platte burgers van, ter grootte van het broodje waarin je het straks opeet. Ze blijven kleverig.

Haal de broodjes uit de koekenpan.

Verhit een klontje boter in dezelfde koekenpan.

Leg de burgers in de koekenpan en maak ze weer mooi rond.

Bak de burgers op laag vuur in ongeveer 10 minuten gaar. Regelmatig keren, anders kan de buitenkant zwart worden.

Op het laatst de plakken Provolone op de burgers leggen en half laten smelten, met een deksel op de pan om de warmte in de pan te houden gaat dat sneller.

Smeer tomatenketchup op de onderste helft van de broodjes. Leg de burgers erop. Meng de mayonaise en de chipotle saus en verdeel dit over de kaas.

Drapeer er rucola over en leg de bovenste helft van de broodjes erop.

Direct serveren.

Resultaat

Super. Zwarte schildpadbonen, zoals ze voluit heten, hebben een stevige, vleesachtige structuur. Perfect voor burgers, dat blijkt maar weer eens.

Gemaakt van Tilburgse beukennootjes. Die zorgen voor een mooie textuur en bite.

Het bos bij familie en het Amsterdamse Bos staan ook weer op de lijst van binnenkort bezoeken.

Variatie

Geen trek in beukennoten zoeken en pellen? Met andere nootjes, zoals pinda’s, zijn de burgers ook heel goed te maken. Dan hakken we de pinda’s wel in grove stukken.

Referenties

1. Verordening (Eu) Nr. 1143/2014 van het Europees Parlement en de Raad van 22 oktober 2014 betreffende de preventie en beheersing van de introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten, 2014.
2. Vilmar Dijkstra & Jasja Dekker. Risico-assessment uitheemse eekhoorns, blz. 52-55. Rapport van de Zoogdiervereniging VZZ, Juni 2008.
3. Factsheet Siberische grondeekhoorn. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, 13-03-2019.
4. Ir. E.A.H Thomassen, ing. H.F.M. van den Heuvel, Beheerplan Oude Warande Tilburg, September 2014.