Ik heb weinig tot niets met koormuziek, maar de Carmina Burana luisteren in het Concertgebouw in Amsterdam is heel erg genieten. Een speciale symfonie in een speciaal gebouw. Alleen even rekening houden met het hoe en wat van het avondeten.

De symfonie Carmina Burana heeft alles wat ik leuk vind in muziek: tempowisselingen, hard gespeelde en zacht uitgevoerde muziek, af en toe stiltes (net als in de symfonische versie van Moessorgski’s Schilderijen van een Tentoonstelling, en in de prachtige versie van Emerson, Lake & Palmer), en de muur van geluid in het opening- en sluitstuk O Fortuna. Ook al ken je de symfonie goed, het blijft spannend om te luisteren. Een kenmerk van echt goede muziek. Zelfs als je de symfonie nooit hebt geluisterd, herken je vast het opening- en sluitstuk O Fortuna. Die muziek wordt met enige regelmaat gebruikt in films en documentaires [1].

Dus toen werd aangekondigd dat dirigent Raymond Janssen op 3 december 2022 in het Amsterdamse Concertgebouw met het Oekraïense International Symphony Orchestra uit Lviv, dat vrijwel uitsluitend uit jonge mensen bestaat, en het beroemde Oekraïense nationale koor Dumka, waarvan gemeld wordt dat ze een unieke koorklank hebben, de Carmina Burana ging uitvoeren, meteen ruim van te voren de tickets gereserveerd, ondanks de voor ons flinke reistijd naar dat Concertgebouw. Met meer dan 130 musici een unieke belevenis ervaren. Encore zou ik zeggen.

In de loop der tijden in verschillende Nederlandse en buitenlandse concertzalen muziek mogen luisteren. Maar de Grote Zaal in het Concertgebouw is echt heel speciaal [2]. Het wordt (werd) samen met Symphony Hall in Boston en de Große Musikvereinssaal in Wenen wel beschouwd als de 3 beste zalen ter wereld voor symfonische muziek. Dat heeft te maken met de heldere weerklank, de galmtijd en de manier waarop geluid uitsterft. Dat de zaal zo goed is voor symfonische muziek is bij toeval ontstaan, tijdens de bouw in de 19e eeuw wist men nog minder van akoestiek dan wij nu. Maakt niet uit, we kunnen nu genieten! Alleen niet van de toiletten. Daar zijn er duidelijk te weinig van in het gebouw, gezien de lange wachtrijen in de wandelgangen tijdens de pauze. Iets om a priori rekening mee te houden. Zeker omdat de drankjes in de pauze gratis zijn.

Er passen 1950 mensen in de Grote Zaal. De grootste groep zit in het zaal gedeelte, waar je naar mijn mening niet vooraan moet zitten; het orkest zit op een verhoging, je krijgt een stijve nek van het omhoog kijken en je ziet bijna geen musici. Want wij gaan niet alleen om het luisteren, maar ook om het kijken. Heel soms op het balkon; hoe dichter bij het orkest hoe beter. Meestal reserveren we echter plekken op Podium Noord of Podium Zuid, naast en achter het orkest. Daar kan je de musici en de dirigent goed zien. Noord of Zuid laten we dan afhangen van de specifieke symfonie die gaat worden gespeeld, want orkesten hebben een vaste opstelling qua muziekinstrumenten.

Carmina Burana, de symfonie, is werkelijk geniaal georkestreerd door Carl Orff [3]. Het stuk ging in 1937 in première. Orff baseerde de teksten op het 14e eeuwse manuscript Carmina Burana, met teksten in Latijn en Duits. Die teksten worden bij Orff door een gemengd koor gezongen. Prachtig manuscript, dat liedkunst van de 12e en vroege 13e eeuw bevat en nu bewaard wordt in de Bayerische Staatsbibliothek, in München [4]. Orff hechtte zeer aan oude tradities. Zo schreef hij tussen 1940 en 1943 de muziek voor de cantate Catulli Carmina waar teksten zijn gebruikt van de in de 1e eeuw BC levende Romein Gaius Valerius Catullus. Zijn 116 gedichten werden later gebundeld in de Carmina Catulli [5], waar slecht 1 exemplaar van werd teruggevonden rond 1300. Dat ene exemplaar is verloren gegaan, maar er waren gelukkig 3 kopieën gemaakt, die nu in de Bibliothèque Nationale in Paris, de Bodleian Library in Oxford en in de Biblioteca Apostolica Vaticana in Rome worden bewaard. Zonder dat ene exemplaar hadden we niet geweten dat Catullus 1 van de grootste dichters ooit is geweest in en van het Romeinse Rijk.

Deze keer de middag-uitvoering van de Carmina Burana in het Concertgebouw in Amsterdam bezocht. Dat betekent weer thuis zijn na onze normale avondeten tijd. Dan kan je naar een hamburgertent of iets soortgelijk gaan, maar toch maar weer voor een eigengemaakte maaltijd gekozen. Wel goed voorbereid. Een dag eerder al rijst gekookt, en in de koelkast gelegd. Zodat we gebakken rijst kunnen eten, met een salade. Na thuiskomst binnen 15 minuten aan tafel, het kan.

Nog niet opeten (voor 2 personen)

• een dag eerder gekookte, nu koude rijst, van 150 gram droge rijst
• 4 plakjes bakbacon
• 1 grote ui
• 2 centimeter lang stuk verse gember
• 1 knoflookteen
• 1 rijpe trostomaat
• 1 eetlepel droge oregano
• 20 gram fontina kaas
• boter

Aan het werk

Pak 1 grote koekenpan, 1 middelgrote koekenpan en 1 kleine koekenpan. Doe in elke pan wat boter, in de grote pan wat meer. Verhit de koekenpannen op laag vuur, zodat de boter alvast smelt.

Snij de tomaat doormidden. Verwijder de lijst, zaden en vocht. Snij dan de tomaat in stukjes. Pel de ui en snij die dan in stukjes. Snij de bakbacon in reepjes.

Doe de rijst in de grootste pan. Roer meteen de boter goed door de rijst. Voeg de oregano toe. Onder af en toe roeren in 10 minuten goed warm laten worden op halfhoog vuur.

Bak de bakbacon op matig vuur in de middelgrote koekenpan. Af en toe keren.

Doe de ui en tomaat in de kleinste pan en bak ze gaar, ook in 10 minuten. Na 5 van die 10 minuten de geschilde gember  boven de ui en tomaat raspen. Wat overblijft, houtachtige draden, weggooien. 2 minuten voor de eindtijd de knoflookteen uitpersen boven de ui, tomaat en gember en even meebakken.

Roer dan alles door de rijst. Direct serveren. Voor de kaasfan nog wat fontina erover geraspt.

Resultaat

Ruim 2 uur genoten van de muziek en daarna genoten van een in 15 minuten gemaakte maaltijd. Perfecte dag. Encore.

Referenties

1. Songs die (te) vaak gebruikt worden in films en tv-series, AD 9 oktober 2013, nummer 2.
2. Over het mysterie van de Grote Zaal in het Concertgebouw in Amsterdam.
3. De website van de Carl-Orff-Stiftung.
4. Het Carmina Burana Manuscript.
5. De tekst van het manuscript Carmina Catulli.