Plinius de Oudere schreef in de eerste eeuw in zijn Naturalis Historia dat beukennoten de lekkerste onder de noten zijn. Het zijn speciale bosvruchten. En wie ben ik om het niet met deze oud-Romein eens te zijn. Beukennoten dus.

Laat een bos zijn gang gaan en de beuk is een van de overlevers. Ze kunnen behoorlijk oud worden, maar beginnen pas echt veel noten te produceren als ze volgroeid zijn, na 40 of 50 jaar. En dan nog is het niet altijd raak. Ze slaan wel eens een jaartje over. Om dat te compenseren hebben beuken eens in de zoveel jaar een zogeheten mastjaar: dan groeien er extreem veel nootjes aan een beukenboom. Het schijnt dat eiken en beuken tegelijkertijd een mastjaar hebben. Dat duidt op een externe oorzaak. Mogelijk bepaalt een hoge temperatuur in de zomer en herfst van het vorige jaar of er veel noten worden geproduceerd in het huidige jaar.

De beuk mag dan veel voorkomen in Nederland, maar blijkbaar woon ik nu in een stukje waar de grond niet geschikt is voor deze bomen. Vroeger woonden we niet zo ver van een bos. Beukennootjes, geen probleem. Nu beukennootjes eten, ik moet het plannen. Een familiebezoek op een droge dag en dan een wandeling maken in het naastgelegen bos lost het gebrek aan lokale beuken(noten) op.

Van 327 verse beukennootjes naar 11 koekjes, dat is echter nog wel een lange weg.

De vrucht van een beuk is goed verpakt. Om de vrucht zit een vliesje en daaromheen zit weer een verhoute vruchtwand. Die vruchtwand heeft drie zijden. Doordat twee beukennootjes tegen elkaar zitten in een stekelig napje hebben de twee beukennootjes samen nog 4 vrije kanten over. Het napje past perfect om die twee nootjes en als de nootjes rijp zijn splijt dat napje niet toevallig open langs 4 naden. Vind je 1 nootje is de 2e meestal niet ver weg.

Beukenbomen vangen veel wind, maar de nootjes zijn heel klein. Gepeld wegen 10 beukennootjes ongeveer 3 gram. Ongepeld zitten die 10 beukennoten nog in hun jasjes en wegen ze ongeveer 4 gram. Ongeveer 25% van een beukennoot is daarmee bescherming. Om ongeveer 60 gram gepelde noten te krijgen moet je echter niet starten met 80 gram maar met minstens 100 gram geraapte beukennootjes. Ervaring leert dat elk van de drie zijkanten van de beukennoot ietwat bol moeten staan. Dan zit er een mooi vruchtje in. Sommige beukennootjes blijken leeg te zijn, sommige vruchten en/of vliesjes zijn zwart of wit uitgeslagen. Alleen degenen met een bruin vliesje en licht bruine vrucht zijn bruikbaar.

Die 100 gram aan beukennootjes zijn dus ongeveer 250 exemplaren. Dat is onder een beukenboom in een mastjaar slechts 10 minuten rapen. Meestal is dat in de maanden oktober en november. Met uitlopers naar september of december.

Nog niet opeten (voor 11 koekjes)

• 60 gram beukennootjes, gepeld
• 60 gram ongezouten roomboter
• 80 gram patentbloem
• 50 gram donkere basterdsuiker
• snufje zout
• ¼ theelepel baking soda

Aan het werk

Was de beukennoten goed schoon en dep ze droog.

Beukennoten rapen gaat snel, maar 327 beukennoten pellen duurt wat langer, een uurtje ben je wel bezig. Ik ga er gemakkelijk bij zitten en zet mijn favoriete muziek op. Pellen in het bos doe je met je vingers. Met deze aantallen gebruik ik het puntje van een scherp schilmesje.

Verhit een koekenpan op een heel laag vuur en rooster de gepelde beukennootjes voor 10 minuten. Tijdens het roosteren knappen de vliesjes in tweeën.

En nog belangrijker, door het verhitten verdwijnt de giftige stof fagine. Men wist vroeger dat beukennootjes een giftige stof bevatten, maar niet wat de chemische samenstelling van die stof was. Het eerste deel van de wetenschappelijke naam van de beuk, Fagus sylvatica, leverde de oplossing om er toch over te kunnen discussiëren: fagine. Fagine is alleen schadelijk bij consumptie van heel veel rauwe nootjes. Maar wat is heel veel? Sommigen zeggen dat je zeker niet meer dan 20 nootjes per dag moet eten, anderen praten over kilo’s. Een tien minuten verwarmen en die discussie hoef je niet meer te voeren.

Voor de koekjes 60 gram aan beukennootjes afwegen en af laten koelen.

Dit is het moment voor een tussentijdse traktatie.

Neem een klein klontje boter en verwarm dit met de overgebleven nootjes. Als de nootjes glimmen er een klein beetje zout op strooien. Direct serveren. Warme beukennootjes met een extra smaakje.

Als de beukennootjes voor de koekjes zijn afgekoeld kunnen de vliesjes eenvoudig worden verwijderd. Eerst rullen tussen de handpalmen, daarna de nootjes rond bewegen in een vergiet. Beetje tegen de wanden duwen en de vliesjes laten gemakkelijk los.

Opbrengst: een berg afval, een heuveltje beukennootvruchten en een atol van vliesjes in kleine stukjes.

Ik laat de nootjes heel in de koekjes. En elk koekje bevat veel noten. Eigenlijk worden het beukennootjes met wat koekjesdeeg om ze bijeen te houden.

Meng de bloem, suiker, zout en baking soda door elkaar. Snij met twee messen de boter erdoorheen en maak er dan met je handen een homogene massa van. De beukennootjes erdoorheen kneden. Laat het deeg een half uur in de koelkast opstijven.

Verwarm de elektrische oven voor op 170°C. Leg bakpapier op een bakplaat.

Haal een stukje van het deeg af, rol er een bolletje van en druk dit plat op het bakpapier. Herhalen tot alle deeg op is.

Bakken in de oven voor 15 minuten.

Helemaal laten afkoelen voor je ze aanraakt.

Resultaat

Beukennoten koekjes.

Er zitten teveel nootjes in de koekjes om ze allemaal onder het oppervlak te houden. De vele noten maken de koekjes minder netjes om te zien, maar wel veel lekkerder. Je proeft de beukennootjes. En daar gaat het om.

Bewaren in een koektrommel. Dat wil zeggen, diegenen die nog over zijn gebleven.