Toast sandwich of toasted sandwich, een wereld van verschil.

De sandwich is een Engelse uitvinding. Het verhaal gaat, waar of niet, dat John Montagu, 4e Earl of Sandwich, in de achttiende eeuw graag vlees wilde eten, maar ook wilde blijven kaarten zonder zijn handen vies te maken of een vork te moeten gebruiken. Zijn kok bedacht twee sneden brood, niets anders dan verpakkingsmateriaal, met ‘iets’ ertussen. In John Monutagu’s geval is dat ‘iets’ vlees. En zijn adellijke kaartvrienden zouden hebben geroepen ‘hetzelfde als Sandwich’. Hadden wij zulke adel gehad, dan had de sandwich een Nederlandse naam gehad. Onze belegde boterham, nu bekend in de wereld als een open sandwich, bestond namelijk al in de zeventiende eeuw, maar was onbekend in Engeland.

Ook toast sandwich is een echte sandwich. Toast sandwich staat voor het eerst op schrift in 1861, in Mrs Beeton’s Book of Household Management. Het boek kende vele herdrukken en was razend populair. Al in 1868 waren er bijna 2 miljoen exemplaren van verkocht. En dat allemaal in de Victoriaanse tijd, waarin vele nieuwe dingen ontstonden, waaronder de industriële revolutie en (als tegenstroming) een conservatieve ietwat serieuze levenshouding. Engeland was toen een wereldmacht en eigen baas ook ver buiten de eigen eilanden. Daar denken velen tegenwoordig blijkbaar met weemoed aan terug, gezien de Brexit bewegingen. Hopelijk blijven ze straks wel hun kazen en mint sauce betaalbaar exporteren.

Veel recepten uit Mrs. Beeton’s boek kwamen alleen wel uit allerlei andere kookboeken. Minstens zes kookboeken zijn als bron geïdentificeerd. Het recept voor toast sandwich kent geen eerdere bron. En dat is ook niet zo gek, want het is een minimalistisch en een beetje vreemd recept. Het wordt wel het goedkoopste lunch recept van Engeland genoemd. Mogelijk dat Mrs. Beeton dit zelf heeft bedacht.

Toast sandwich, waarbij het ‘iets’ een geroosterde boterham is.

Het lijkt een typisch recept voor het arme deel van de bevolking, want in de Victoriaanse tijd ontstond dan wel een middenklasse, de armen hadden het nog steeds moeilijk. Maar Mrs. Beeton voegt bij het recept toe dat het ook met vleessnippers of dunne sneden koud vlees op de toast nog steeds heel verleidelijk is voor de eetlust van een invalid. Dit lijkt een merkwaardige toevoeging tot je je realiseert dat in het Victoriaanse tijdperk invalidism een stroming was, en een vreemde, waarbij welgestelde vrouwen uit eigen wil onder andere een zandloperfiguur nastreefden, soms met extreem smalle tailles, en bewust lichamelijk zwak werden. Corsetten hielpen, maar het eten van toast sandwich blijkbaar ook.

Persoonlijk eet ik het liefst vers brood, maar Mrs. Beeton dacht daar heel anders over. Vers brood, dat was niet goed te kauwen en lag volgens haar zwaar op de maag als vele kogels. Dat zijn nog eens uitspraken. Volgens Mrs. Beeton moest brood minstens 1 dag oud zijn en was – mits bewaard op een koele droge plek – perfect van smaak aan het eind van dag 3 of 4. In de Victoriaanse tijd werd wit brood geassocieerd met kwaliteit. Ze wisten echter wel degelijk dat wit brood minder voedzaam was dan volkorenbrood. Minder voedzaam; de groep van welgestelde invalids zal vast een voorkeur voor wit brood hebben gehad. De dunne boterhammen zullen (voor ons) oud wit brood zijn geweest.

De ingrediënten voor het recept zijn als volgt: 1 dunne snede beboterd geroosterd brood, 2 dunne sneden gewoon brood, peper en zout naar smaak.

Nog niet opeten (per persoon)

• 3 dunne sneden brood
• ongezouten roomboter
• peper
• zout

Mrs. Beeton vermeldt de toevoeging van koud vlees, maar hier blijven we bij de basis.

Aan het werk

Maak van 1 snee brood een geroosterde snee brood. Weer koud laten worden.

Smeer boter op een kant van beiden sneden brood. Strooi daar peper en zout overheen.

Leg het geroosterde brood op een beboterde kant van een snede brood. Leg daar de andere snee brood op, met de beboterde kant op het geroosterde brood.

Resultaat

Romesh Ranganathan, een Britse stand-up komiek, at – niet helemaal vrijwillig – een toast sandwich tijdens een QI aflevering in 2018. En hij vond het heel smakelijk. Maar toen wij naar die QI aflevering keken, wisten we niet of hij ons voor de gek hield of niet. Niet dus. Met dunne sneden brood: echt een prima lunch. De combinatie van zacht en knapperig geeft ook een goed mondgevoel.

Dé truc om het lekker te laten zijn is om je te houden aan het voorschrift van Mrs. Beeton: dunne sneden brood gebruiken. Zodra je het van dikke ambachtelijke sneden brood maakt is toast sandwich meteen niet meer lekker.

Start je met lekker brood dan is toast sandwich ook gewoon lekker.

Variatie: toasted sandwich

Op 16 november 2011 beschrijft Matthew Fort in The Guardian een variant: een niet geroosterde boterham tussen twee geroosterde boterhammen. Dubbel zo crunchy noemt hij dat. Een sandwich waar de verpakking geroosterd is: niet een toast sandwich, maar een toasted sandwich, waarbij het ‘iets’ een gewone boterham is.

Voorgrond: toasted sandwich. Achtergrond: toast sandwich.

En inderdaad, deze is knapperiger. Maar niet lekkerder. In ons huis vond men het teveel op toast lijken. Het goede mondgevoel van toast sandwich is verdwenen.

Conclusie

We hebben er, echt waar, een lunchvariant bij. Toast sandwich. Dat is een blijvertje.

Inspriratie

• Mrs Beeton’s Book of Household Management, 1861. “Toast sandwiches. Ingredients. Thin cold toast, thin slices of bread-and-butter, pepper and salt to taste. Mode. Place a very thin piece of cold toast between 2 slices of thin bread-and-butter in the form of a sandwich, adding a seasoning of pepper and salt. This sandwich may be varied by adding a little pulled meat, or very fine slices of cold meat, to the toast, and in any of these forms will be found very tempting to the appetite of an invalid.“
• QI, Series P, aflevering 7, Picnics, BBC 2018.